两眼欲读天下书,力虽不迨志有余。
千载欲追圣人徒,慷慨自信宁免愚?置书不读谈虚无,谁其始为此创疽?古时泽被禽与鱼,博施所以为唐虞。
正使老释信不诬,为我未免近杨朱。
高轩大旆塞路衢,台阁尊显来于于,安得禹皋日陈谟,沾濡四表无焦枯,坐令事业见真儒,老农不恨老耕鉏。
宦途至老无余俸,贫悴还如筮仕初。
赖有一筹胜富贵,小儿读遍旧藏书。
易经独不遭秦火,字字皆如见圣人。
汝始弱龄吾已耄,要当致力各终身。
两两星躔九九车,天津笑我醉骑驴。
床头正可著周易,架上何妨抽汉书。
幸有古人同臭味,不嫌儿子似迂疏。
颓然白发虽堪鄙,耐事禁愁却有余。
古人已死书独存。
吾曹赖书见古人。
後之视今犹视古,吾书未泯要有取。
贾生痛哭汉文时,至今读之有余悲。
魏徵嘻笑封德彝,生亦岂责绛灌知。
穷秋风雨卧孤馆,万世悠悠百年短。
垂死成功亦未晚,安知无人叹微管!
少从师友讲唐虞,白首襟怀不少舒。
旧谓皆当付之酒,今知莫若信吾书。
朱黄参错鸡鸣後,签帙从横月堕初。
抚几欣然时有得,此翁作计未全疏。
稽古衰犹力,翻书夜达晨。
思人频掩卷,感事忽沾巾。
世阅几春梦,身今一老民。
忍穷端已惯,蔬食又经旬。
尧庭君相都俞盛,阙里师生博约深。
我读残编食忘味,朱弦三叹有遗音。
忆昔年少时,把卷惟引睡,惰游过日月,自咎辄涕泗。
老来百事废,却觉书多味,岂惟时有得,圣域可坐致。
譬如入武库,戃怳不暇视,浅陋安能名,出门但惊喟。
天球及河图,千古所共秘,幸今发其藏,虽老敢自弃。
先亲爱我读书声,追慕慈颜涕每倾。
万事到前心尽嬾,一编相向眼偏明。
致君正使违初志,为己犹当毕此生。
更祝吾儿思早退,雨蓑烟笠事春耕。